Is een onvoorwaardelijke opvoeding grenzeloos? Nee, stelt de opvoedvisie ‘Verbindend Gezag’, gebaseerd op het werk van Haim Omer. Leiding nemen kan op basis van samenwerking en de relatie met je kind, en zonder macht te gebruiken. Vijf handvatten voor de opvoeding van alledag.
Wees een anker
Hoe begeleid je een kind de wereld in? Veel gangbare opvoedtips werken vanuit macht en controle. Als je het anders wil doen, betekent dit dan dat je een kind loslaat? Nee, stelt Haim Omer, hoogleraar psychologie in Tel Aviv. Wees aanwezig in het leven van je kind – zegt hij. Een kind wil de wereld begrijpen, en kijkt veel af van zijn ouders, familie, oudere kinderen en leeftijdsgenoten. Als de relatie met je kind sterk is, kan je als ouder een blijvende invloed hebben op de ontdekkingsreis die opgroeien heet. Vanuit verbinding kan je je kind helpen ook stormachtige periodes te doorstaan.
Niet winnen, maar volhouden
Kinderen ontdekken de wereld met vallen en opstaan, ook in gedrag en rekening houden met elkaar. Elk kind doet dingen waar je het niet mee eens bent. Dat is niet erg, het hoort bij de ontwikkeling. Hoe moet een kind anders leren dat je twee mensen bent, met verschillende wensen en behoeftes? Vaak kan je win-win oplossingen vinden, maar er zullen situaties blijven dat iemand moet inschikken, of een kind niet krijgt wat ze zo graag wil hebben.
Een kind is nu niet gebaat bij ‘weten dat jij de baas bent’, maar ook niet per se met die zak snoep krijgen die zo lonkt vanaf de plank op kinderhoogte in de supermarkt. En de kat aan de staart trekken mag ook al niet. Maar wat doe je dan als ouder? Willen winnen zorgt voor verwijdering, aldus Haim Omer. Volgens hem is het van belang om juist als je een grens stelt in verbinding te blijven met je kind. Dat doe je bijvoorbeeld door begrip te tonen voor het gevoel (‘Ja, snoep is lekker, ik zie dat je dat heel graag wilt.’), en toch niet toe te geven. Dat kan verdriet geven, en die emotie mag er ook zijn. Knuffel je kind als hij dat nodig heeft, wijs hem niet af vanwege zijn teleurstelling. Maar blijf bij wat je belangrijk vindt, toegeven om conflict te voorkomen (in plaats van werkelijk overtuigd zijn) helpt je kind niet.
Zorg voor een uitweg
‘Winnen’ van een conflict, betekent dat de ander verliest. Kinderen kunnen zich daardoor gekleineerd voelen. Als het niet gaat om winnen maar om een oplossing vinden, voorkom je dit. Mijn kleuter zegt vaak: ‘Dat wilde ik ook net gaan doen!’, na een verzoek, ook al is dat heel duidelijk niet zo. Het is haar uitweg, haar manier haar eer hoog te houden.
Het niet accepteren van bepaald gedrag wil overigens niet zeggen dat het meteen stopt. De dreumes en de kat kan je meestal nog aardig uit elkaar houden, maar bij een puber die veel blowt en daardoor onvoldoendes haalt ligt dat een stuk lastiger. Volhouden van je grens, of ‘iets niet accepteren’ is niet hetzelfde als gedrag van je kind veranderen. Dat is immers uitgaan van een machtsrelatie! Je controleert je kind niet, zij is een eigen persoon, en maakt eigen keuzes. Het gaat niet om winnen, maar om bij jezelf blijven, die rol van anker te blijven vervullen. Volhouden in zo’n situatie betekent dat je betrokken blijft, het laat je niet koud. Je blijft zoeken naar een oplossing.
Geef, zonder er iets voor terug te verwachten
Dit is een belangrijke, waardevolle les uit het werk van Haim Omer. Een relatie voed je door te laten merken hoe graag je de ander ziet, door iemand een plezier te doen zonder er iets voor terug te verwachten. Breng je kind een kopje thee bij het huiswerk. Kook het lievelingseten van je kind, ga naar het strand of de Efteling voor geen andere reden dan om samen een fijne dag te hebben. Zodra je het inzet als beloning voor het huiswerk maken, verliest het die waarde.
Smeed het ijzer als het koud is
In een conflict kunnen de gemoederen hoog oplopen. Niet alleen staat een boos of geëmotioneerd kind niet open voor wat je te zeggen hebt, het is waarschijnlijk dat je zelf ook minder rustig blijft door in te gaan op het conflict. Je eerste taak is nu kalmeren. Van jezelf, en van je kind. Als ieder weer rustig is, sta je meer open voor elkaars verhaal. En dat is het begin van het oplossen van een conflict.
Dit betekent dus ook dat je altijd kunt terugkomen op iets! Dit geeft ruimte, je kunt altijd later zoeken naar een betere oplossing, nabespreken, of bedenken hoe je het een volgende keer anders wil doen.
Mooi. Ik – met mijn machtsgekenmerkte opvoeding – smul van zulke concrete voorbeelden!
Bij ons in de klas merk ik wat voor een verschil in opvoeding de kinderen genieten. Veel ouders zouden er echt goed aan doen eens wat boeken op na te slaan, over opvoeding.