Lichamelijke integriteit: begin in je eigen gezin

We kennen allemaal de cliché-verhalen over een oudtante of oma, "liefst" met haren op de kin, die graag natte zoenen geeft. Of de oma die erop stond een knuffel te krijgen bij aankomst/vertrek, ook al was jij liever blijven spelen. Ik kan niemand aanwijzen die blij wordt van verplicht affectie geven. Toch verplichten we onze kinderen vaak wel hieraan mee te doen. Kan het ook anders?

We kennen allemaal de cliché-verhalen over een oudtante of oma, “liefst” met haren op de kin, die graag natte zoenen geeft. Of de oma die erop stond een knuffel te krijgen bij aankomst/vertrek, ook al was jij liever blijven spelen. Ik kan niemand aanwijzen die blij wordt van verplicht affectie geven. Toch verplichten we onze kinderen vaak wel hieraan mee te doen. Kan het ook anders?

Dit artikel verscheen eerder op Liefdevol Opgroeien.

Het lijkt sociaal gewenst te zijn om je kleine kinderen te vragen iedereen in het gezelschap bij aankomst en vertrek een kus en/of knuffel te geven. Vaak niet omdat het kind zelf dat zo graag doet, maar omdat er een algemene aanname lijkt te zijn dat kinderen op deze manier moeten laten zien dat ze de aanwezigen lief vinden. Om niemand een ongeliefd gevoel te geven, krijgt iedereen de kus/knuffel. Ook als het kind zelf eigenlijk niet wil.

Lichamelijke integriteit

Lichamelijke integriteit is het recht om zelf te mogen beslissen over wat er met je lichaam gebeurt. Een fundamenteel recht voor ieder mens, maar iets dat we bij kinderen lijken te vergeten. Omdat we de gevoelens van een ander (over het algemeen een volwassene) belangrijker lijken te vinden dan die van het kind.

Er zijn uiteraard lichamelijke zaken waar baby’s / kleine kinderen nog niet goed over na kunnen denken, zoals belangrijke operaties. Maar dat betekent niet dat hun mening / gevoel niet meegenomen hoeft te worden in alle andere situaties.

Verplicht lichaamscontact

Een kind verplichten lichaamscontact te maken met een ander persoon doet inbreuk aan de lichamelijke integriteit van dat kind. Het maakt daarin niet uit of het gaat om een kus aan oma, of een knuffel voor een ander kindje om het ‘goed te maken’ (bijvoorbeeld na wat afgepakt te hebben). Of blijven kietelen nadat er stop of nee gezegd is, omdat er nog gelachen wordt.

Kinderen kunnen heel goed zelf aanvoelen of ze bepaald lichamelijk contact willen of niet. Ze krijgen zo’n zelfde buikgevoel als wij volwassenen. Als ze dan aarzelen (of zelfs hardop aangeven dat ze het niet willen), met daarna de mededeling dat ze het gewoon moeten doen, krijgen ze de boodschap dat ze niet moeten vertrouwen op hun eigen gevoel. En ook dat zij zelf geen zeggenschap hebben over hun lichaam.

Nee is nee

De vroege kinderjaren leggen de basis voor de rest van het leven. Door kinderen zo jong al de boodschap mee te geven dat de gevoelens van iemand met meer “macht” dan zij (oudere kinderen, volwassenen) belangrijker zijn dan die van henzelf, krijgen ze een slechte basis wat betreft lichamelijke integriteit.

Aangezien niemand bij een bepaalde leeftijd ineens een magische grens oversteekt waarna alles ineens begrepen wordt, is het belangrijk om het kind van jongs af aan te leren dat wanneer er nee of stop gezegd wordt (kusjes, knuffels, stoeien, kietelen etc.), dit gerespecteerd moet worden. Niet alleen dat de nee/stop van de ander gerespecteerd hoort te worden, maar juist dat die van het kind zelf gerespecteerd wordt.

Een goede basis voor de toekomst

Door in die vroege kinderjaren geen lichamelijk contact te forceren, zullen kinderen op latere leeftijd ook minder snel geneigd zijn dit te accepteren of zelf toe te passen. Het geeft ze het vertrouwen in zichzelf, in hun buikgevoel. Ze leren hierdoor ook hoe het voelt als je gevoelens serieus genomen wordt, waardoor ze de gevoelens van anderen eerder serieus zullen nemen.

Uiteindelijk kan het vanaf het begin serieus nemen van de lichamelijke integriteit wellicht voorkomen dat je kind zich later niet laat ompraten om toch te zoenen of seks te hebben. Of uiteraard andersom: dat ze een ander niet ompraten dit tegen hun gevoel in te doen.

Alternatieven

Wellicht vraag je je nu af wat je dan wél kunt doen. Daarom zet ik hier een aantal alternatieven op een rijtje, voor verschillende scenario’s.

Welkom / afscheid

In plaats van een verplichte kus of knuffel kun je ook:

  • zelf iedereen gedag zeggen en je kind hier verder buiten laten (lees: verwacht niet van je kind zoiets ook te doen). Zodra je kind daar klaar voor is zal het jouw voorbeeld volgen.
  • vragen of hij/zij gedag wil zeggen. Ja? Lekker laten doen (ervan uitgaande dat de ontvangende partij dit wil, dus geen kusjes/knuffels opleggen omdat jouw kind dat toevallig wel wil). Niet? Ook goed.
  • je kind laten weten dat zwaaien, een handje geven of gewoon gedag zeggen (al dan niet van een afstandje) ook prima zijn.

Spelen

Bij kietelen kan het heel lastig zijn om een nee of stop ook echt als nee of stop te herkennen, omdat er gelachen wordt. Je kunt dan zelf het gevoel hebben quality time met elkaar te hebben, terwijl je kind daar lachend “Ik vind dit niet leuk!” ligt te denken. Daarom deze handvatten:

  • Stop zodra er stop of nee wordt gezegd. Ook als het toevallig wel grappend bedoeld is.
  • Spreek eventueel een extra stopwoord af. Het kan (zoals bij kietelen) moeilijk zijn meteen te stoppen als hierom wordt gevraagd. Spreek hiervoor eventueel een extra stopwoord af, zodat je weer even herinnerd wordt aan het “stoppen als er om wordt gevraagd”.

Excuses aanbieden

Naar mijn mening hoort een excuus nooit opgelegd te worden. Het geeft namelijk de boodschap dat sorry zeggen alles goed maakt, of het nu een gemeende sorry is of niet.

Voorleven is hierin het beste. Heeft jouw peuter iemand omgeduwd? Dan kun je de ander iets zeggen als “sorry dat [naam] jou heeft geduwd”, om daarna de peuter uitleg te geven waarom we anderen niet duwen (bijvoorbeeld “je kan de ander er pijn mee doen”) en daarna een alternatief noemen (“het is fijner om even te vragen of de ander aan de kant kan gaan zodat jij er langs kan”).

Standaard afbeelding
Hiranthi Herlaar
Hiranthi is Maker van KROOST, eigenaresse van Onexa, Liefdevol Opgroeien, en blogger bij HetKind en Stichting Hoogbegaafd!. Daarnaast schreef ze tips voor Opgroeien in verbondenheid, voorheen een project van Educare (niet meer online). In het dagelijks leven denkt, schrijft en praat ze veel over opgroeien in het algemeen. Van de ontwikkeling van baby’s en kleine kinderen, tot de persoonlijke ontwikkeling van volwassenen en de invloed van hun jeugd en huidige omgeving daarop.
Artikelen: 19

9 reacties

  1. Wat fijn dat jullie dit onderwerp behandelen. Ik sluit me er volledig bij aan!
    Waar ik wel mee zit: Hoe pak ik het aan als mijn zoontje van 3 zijn piemel niet wil wassen? Er komt een moment dat dit echt nodig is.

    • Ik geef er zelf altijd uitleg bij. Met wassen bijvoorbeeld dat er plas op die huid komt, dat de huid daar niet zo goed tegen kan en dat dit regelmatig weggehaald moet worden, omdat anders de huid kapot gaat en dat heel zeer kan doen. Met als laatste nog een “dat kunnen we voorkomen door te wassen.”

      Heb je enig idee waarom hij het wassen niet fijn vind? Is het gebied te gevoelig? Voelt de washand niet fijn (te hard/zacht), of is de temperatuur van het water niet lekker? Zou hij het wel zelf willen doen? Misschien dat een zelf uitgekozen washandje het wassen leuker maakt? Of een wasliedje, waarmee hij tegelijk weet hoe lang er gewassen wordt? Wij hebben bijvoorbeeld een eigen tandenpoetsliedje, zodra het liedje klaar is, is het tandenpoetsen klaar.

  2. wat een onzin zeg! en dat over excuses! als je je kind gebied zich te verontschuldigen moet t ook gemeend zijn zodat hij/zij zich realiseert dat hij een fout heeft gemaakt door de ander niet te respecteren. heet niets te maken met “Het geeft namelijk de boodschap dat sorry zeggen alles goed maakt”

    • Je hoeft het er uiteraard ook niet mee eens te zijn. Ik vraag me echter wel af hoe iemand een gemeend excuses van een ander zou kunnen gebieden.

      Wat ik vooral zie bij excuses die gedwongen worden gegeven, is dat kinderen zich op dat moment totaal niet op hun gemak voelen. Ze voelen zich ‘on the spot’ geduwd en zijn op dat moment alleen met hun eigen gevoelens bezig, niet met die van de persoon die ze gedwongen hun excuses aanbieden. Iets dat ik van vroeger ook heel goed kan herinneren.

      Nu mijn zoon iets ouder is leg ik hem wel meer uit, bijvoorbeeld dat iemand bedanken de ander ook een fijn gevoel geeft. Dat je met gedag zeggen de ander erkent en dat je met excuses maken niet alleen rekening houdt met je eigen gevoelens, maar ook met die van de ander. Uitleg die hem eerder niet veel hadden gezegd (maar tegelijkertijd wel meekreeg door het voorleven) en die met het afdwingen van een dankjewel, hallo/doei of sorry teniet zouden worden gedaan. Inleven in en begrip voor een ander vallen niet af te dwingen, dat moet je voorleven. Zo nu en dan in combinatie met wat extra uitleg.

  3. Onze dochter van 5 weigert resoluut dag te zeggen wat ik moeilijk vind. Het helpt misschien inderdaad om het los te laten. Dankjewel zeggen als ze een cadeau kreeg vind ik wel belangrijk, dat is elementaire beleefdheid. Enige tips hoe we hier mee om kunnen gaan?

  4. Mijn dochter van 8 begint nu pas na veel aandringen ‘zwaaien is ook goed als dag’ te gebruiken. Mondeling begroeten, een hand geven laat staan een kus of knuffel nooit. Een dank voor een kado lukt ook niet. Een vraag beantwoorden: ‘hoe gaat het op school?’ Kijkt ze de persoon in kwestie niet aan en zegt niets.
    Enkel als ze echt echt op haar gemak is kan ze heel open zijn maar die korte contacten nooit.
    Fysiek contact met ons als ouders is af en toe maar nooit te veel.
    Ik wil dat allemaal wel graag loslaten en accepteren. Maar je moest is weten hoeveel negatieve commentaar en kretiek daar op af komt. Niet enkel naar mij toe dat ik ze anders moet opvoeden maar nu ook naar haar toe omdat ze ouder alsof ze met opzet een dwars karakter heeft. Ze is gewoon hyper verlegen.
    Hoe ga je daar mee om?

    • Andere weten het altijd beter,heel vermoeiend ..niemand kent echter je dochter beter als jij,zoals ik het lees kijkt ze lang de kat uit de boom totdat zij heeft bepaalt dat het veilig is , en ze voelt zich daarbij waarschijnlijk opgejaagt door andere mensen die vinden dat ze het NU moet doen. Ze leest ook vast allerlei gevoelens van de andere tussen deregels door wat ook raar kan zijn , niet twijfelen over je dochter ik heb zo idee dat ze een goede intuietie heeft. Groetjes

Geef een reactie

slot pro jepang