Hoe praat je met je kind over oorlog? Heleen keek samen met haar dochter Sara (8) de film ‘Oorlogsgeheimen’, en ging moeilijke vragen niet uit de weg. Zelf had ze ook vragen: wat maakt mensen tot helpers, en wat is de rol van ouderschap hierin?
Gisteren keek ik samen met mijn dochter de film ‘Oorlogsgeheimen’. De film gaat over twee jongens, Lambert en Tuur; dikke vrienden in tijden van oorlog. De vader van de één was NSB-er, de vader van de ander actief in het verzet. Er komt een meisje in het dorp wonen, maar zij blijkt niet te zijn wie ze zegt. Maartje is eigenlijk Tamar, een joods meisje. De jongens sluiten vriendschap met haar. Maar wat gebeurt er dan met Tamar?
Mijn dochter en ik praten voor het eerst in haar leven over de gruwelijkheden van de oorlog. Af en toe zetten we de film op pauze. Het kost me moeite om eerlijk antwoord te geven op haar vragen, zoals: ‘Maar mama, waar gingen die mensen dan naar toe met die trein?’ En: ‘Wat gebeurde er dan in het concentratiekamp?’.
Artikel gaat verder onder de video
Diepe dankbaarheid, bewondering en respect voel ik voor alle mensen die joodse medemensen hebben geholpen tijdens de Holocaust. Zou ik helpen in zo’n situatie, vraag ik me af? Ook ben ik benieuwd naar de mensen die deze helpers hebben opgevoed, hun ouders. In dit artikel van de Zwitserse psychoanalytica Alice Miller (1923-2010) las ik dat deze helpers bijna allemaal meldden dat ze in hun jeugd niet werden geslagen, dat ze steun ontvingen van hun ouders, dat hun ouders argumenten gebruikten in plaats van straf. Hoe groot is de invloed van respectvol ouderschap, op een individu en op onze samenleving. Wat kunnen we hier belangrijke lessen uit leren!
Mensen die vroeg in hun leven affectie en steun hebben ontvangen, imiteren dit sympathieke en autonome gedrag snel. ~ Alice Miller
Alice Miller heeft zelf een Joodse achtergrond en ze maakte de Holocaust mee. Als enige van haar familie heeft zij door onder te duiken de oorlog overleefd. Zij is getuige geweest van wreedheden in het getto van Warschau. Alice Miller schreef in haar 13 boeken en op haar website over de verbanden tussen ervaringen in de kindertijd en gedrag op volwassen leeftijd. Ze verdiepte zich in de kindertijd van o.a. Adolf Hitler in haar boek ‘In den beginne was er opvoeding’. Het is opmerkelijk dat juist zij zich empathisch heeft opgesteld tegenover het kind dat Adolf Hitler eens was.
Morgen is het 4 mei. Dan denk ik aan mensen zoals Tamar. En aan alle helpers, en hun ouders. In de stilte zal ik hen bedanken.
Wat ik extra moeilijk vind is te vertellen over al die familieleden die niet zijn teruggekomen na de oorlog. Over hoe de oorlog mijn oma en opa heeft beïnvloed en dus mijn moeder. Het komt heel dicht bij. Toch is het tijd, mijn kinderen zijn zeven en negen, maar ik vind het moeilijk. Ik wil ze het gevoel van “als het oorlog wordt komen ze voor ons” besparen waar ik mee ben opgegroeid. Of moet ik ze dat juist wel meegeven…? En hoe “luxe” dat ik dat kan kiezen. Niet zoals de ouders van donkere kinderen geen andere keuze hebben dan het met ze over racisme te hebben.